← Previous book | Next book →

Book 10 - Diplomatic transcription

[Notation Key]

Folio 186v [Back to Top] view facsimile   [1] De Venere quidem \ super l circa principium decimi voluminis / pauca cum dixerit rar eo rariores offendes \ pecata / errata qued que vel librarii vicio excusari possint quamvis in exemplari precipuo manus \ limatrix / expositoris sua crebra ce limatrix videatur manus vide appareat. [2] \ tam trad in utroque exemplari tam ...coniuncto[?] coniuncti quam traductionis in qua litteram Ptolemei offendes talem circa ...in[?] calce primi capituli calcem primi capituli. Quoniam igitur inquit rursus inquit stella 20 gradus Aquarii tunc secundum nos obtinebat stellaque propterea veneris in 19 [3] 36 gradibus cancri erat ; medium autem sol in capricorni gradibus 12 [4] 15′ facta fuit etiam hic maxima vespertina a medio motu distantia graduum 47 [5] 32′; [6] potuit quidem librarius pro aquario cancrum posuisse passim[?]; itemque numquam 12 [7]12′ pro 2 [8] 4′ posuisse; traductorem autem id negli non emendasse cum sed in publicum ed codicem mendosum edidisse, id vero reprehensionem fug effugere nequit; non enim a librariis sed ab opifice primario res ille expetuntur / Quod autem super capitulo secundo locum Veneris ad stellas Arietis observate per lineamenta \ paulo rudius / investigat investigat \ —ruditer / id penitius \ sic! / scrutaremur si nisi examen censuram nostram incurie proprie confessu proprie incurie preveniret: "Nos enim, inquit, non ita exquisite sed solummodo declarandi causa numeros computavimus." Credendum utique est homini numeros inepte colligenti, cum et de linearem suam demonstratiunculam minus docte prompserit, eam enim distantiam Veneris a linea per stellas Arietis dicta quam Ptolemeus adnotavit 1 [9] 24′ no extra zodiacum, homo ille tanquam in zodiaco animadversam ex arcu quodam eiusdem zodiaci aufert ut locus Veneris secundum zodiaci longitudinem innotescat. Illud denique quod subdit expositor aut pertinaciam expositoris \ suam / indicat aut imperitiam: "quoniam, inquit, sicut omnium planetarum sphere moventur ad motum sphere fixarum sic et cetere longitudines etc." Nam per octavam spheram pro suprema accipit suopte confusus capiti quomodo extreme eccentricus [10] omnium quidem planetarum spheras motu universali quem habet Folio 187r [Back to Top] view facsimile   octava sphera ad occasum ferri ca vergere conceditur, longitudines autem sive eccentricorum sive extreme eccentricorum sive mediocres quo pacto ad ortum ferantur motu per quam tardissimo et qui fixarum gradus imitetur imitatore non non est exploratum non e haudquaquam exploratum est; non enim instinctu \ ductu / octave sphere alio tendentis id fieri potest; neque ductu fixarum cu fixis trahentibus ducentibus quippe quarum que animantium more id evenire creditur cum fu qui cum suam queque iter more animantium \ expositoris quidem sententia / teneat ad nihil externum spectans. Si vero autem sub nona sphera motum universalem prebente, octavam per statuit \ esse confitetur / que ad ortum per quam tardissime serpens omnium planetarum spheras servunt \ longitudinesque cunctas / obedienti quadam o sequela ducat; nonne Ptolemeus id negabit qui longitudinem Solis longiorem fixam esse asseruit? Quod si nimis certam Ptolemei sententiam brevitas observ \ priscarum / paucitas observationum excusat; numquid non in sphera lune contrarium offendimus? Cuius neque orbes neque longitudines quecumque motum octave sphere imitantur, sed suum quisque tempus et iter absolute sortitur fert sine igitur ceterm non satis Ceterum huic pertinaci imperitie suam expositor inconstantiam \ adveretere / accumulare \ non erubescit / iuxta finem capituli quarti. "Dico igitur, inquit, quod eccentricorum centra in eadem recta linea cum centro zodiaci sunt in quatuor planetis ut diximus; equantis quidem remotius a centro zodiaci; deferentis autem inter ea equaliter distans ab utroque." Que quidem centra superius in capitulo sexto precedentis libr noni voluminis contraria posuit serie; nam centrum \ equantis / deferentis medium inter et duo centra mundi et deferentis statuens non solum a mente Ptolemei recessit, verumetiam demonstrationem suam eius subemendare videbatur \ imo potius invertere audebat / hanc rursus inconstantiam ite iterat ut noti solum tam preteritis quam futuris uno in loco contradixisse videatur \ sententiis suis / dum super capitulo sexto l illam Ptolemei litteram exponere conatur " Quando stella in contactu reperitur ipsius producte a visu nostro. In Venere, inquit, atque Mercurio usus est quasi principiis demonstrationum observatis maximis a medio Sole stellarum distantiis que sunt quando stella est in contactu ubi linea exiens a centro mundi tangit epicyclum ubi duo inferiores planete stationarii reperiuntur. Statio certe neque superioribus \ inferioribus [11] / accidit in contactu huiusmodi neque inferioribus superioribus planetis." Folio 187v [Back to Top] view facsimile   Sed longe inferius ad \ multum infra contactus tales / puncta enim stationum viciniora sunt longitudini propiori epicycli quam puncta contactuum sicuti in f duodecimo libro declaratur. Et facile a quopiam intelligi potest. Quando enim stella \ enim / est in altero contactuum puncto quam existens quamvis per motum proprium quem in epicyclo habet neque ad p successionem neque contra in tempore breviusculo ferri videatur epicyclus tamen semper ad succedentia gradiens planetam secum illuc traducit; quod itaque in eo situ planeta progreditur dono officio deferentis epicyclum non epicycli rotantis stellam evenire solet; quo hanc vulgarem speculationem non ca prorsus speculationem non percipit homo ille sed stationem in contactu fieri affirmat cum m tamen inferius una cum Ptolemeo non illic sed multo inferius eam accidere confiteatur. Sic non tam preteritis in hoc tractatu Veneris quam futuris contradicere non veretur quo abundius [12] inconstantia sua manif prostituatur \ [13] pernoscatur /. Nihil est quod homo ille magis memoriter atque pertinaciter sineque ulla contradictione affirmetasseverat [14] [15] quam qmedium planetarum motum [16] [?]accipiendo determinandus esse per lineam \ que / a centro equantis per centrum epicycli ad zodiacum ipsum protenditur. Nam super capitulo septimo decimi voluminis in ipso initio: "Et ideo, inquit, motus equalis et medius non capitur in deferente sed in equante secundum partes circuli per medium." Motum Si in equante quidem suum sisterit sententiam finiret suam tolerabilis [17] [?] esset enunciatio; nam linea medii motus equales \ tam arcus quam in circumferentia quam angulos in centro / in equis temporibus emetitur ex equante ipso tam angulos quam a per equalia tempora absumit. Ptolemeo etiam idipsum in mente qui tamen in equante ipso non permanet sed medium motum huiusmodi ad zodiacum ipsum reducit intercessu linee equidistantis quamvis quamvis ad expresse non quamvis ab eo quam etsi vocabulo [18] \ In capitulo undecimo littera Ptolemei est ila "Habebimus etiam rectangulum quod sub LD et DM lineis continetur talius 3570 56′ qualium est LM diameter 120." Certe hoc rectangulum non est talium qualium diameter LM est 120; sed quarundem superficialem partium vide exemplar domini; et deinde queritur: an expositor ad traductor addiderit. / vulgari non exprimat usum tamen eius officio tamen eius suo ubique utitur. Expositor autem ut in rationabilem quo lineam quidem ex centro equantis per centrum unica abutitur linea a centro equantis per centrum epicycli ad \ usque / zodiacum usque ex excurrente cuius indicio medium [19] [20] Folio 188r [Back to Top] view facsimile   [21] Circa principium capituli sexti de voluminis decimi Ptolemeus dicit: "in reliquis autem tribus Martis, Iovis, Saturnique stellis rationem motus eandem invenimus quam de Veneris stella percepimus, hoc est secundum quam circulus eccentricus in quo semper fertur centrum epicycli describitur centro illo puncto quod equalem dividit lineam que est inter duo centra zodiaci dico et eius quod epicycli circumductionem equalem facit. In singulis verumetiam istorum secundum universalem considerationem excentricitatis que constituitur ex magnitudine regressuum qui fiunt in maximis et minimis centri epicycli longitudinibus queque per maximam inequalitatis zodiaci differentiam invenitur dupla proxime esse percipitur." [22] Vide grecum exemplar; quopacto Ptolemeus hoc coniectaverit. Data quidem maxima regressione et minima, dabitur eccentricitas deferentis reliquam igitur per tres ut arbitror oppositiones more suo invenit. Hic ergo Geber notandus qui inique Ptolemeum carpit. [23] Folio 189r [Back to Top] view facsimile   stelle motuslocum [24] \ ineq /commonstrat [25] ignorans utique \ huiuscemodi suam / eam lineam inequalia zodiaci spacia equalibus perambulare temporibus; quod non modo alienum sed sed et prorsus contrarium est ei linee que ab officio suo extracon…[?] \ nomen / equalitatis et mdocritatis Qui igitur sortitur \ trahere / perhibetur Dum itaque perpetuo latratu Ut ergo Theonem lacerandi hab materiem aucupetur homo ille loquaculus [26] quem exponere \ frustra /…[?] nititur exponendo recedeere non erubescit quem in precedenti \ fere medio / capitulo lingua sua locutum non intelligens aut prae iniuria mordend mordicacitate intelligere dissimulans lat romanis interpretatus est in hoc modo. "Sit enim., inquit, eccentricus stelle circulus ABG in quo centrum epicycli defertur cuius centrum D et diameter que per maximam longitudinem s est sit AG; in qua E quidem punctum zodiaci centrum sit; F autem centrum eccentrici ad quem medius epicycli secundum longitudinem motus consideratur; descriptoque circa B centrum ITCL epicyclo coniungantur FLBT et IBCM linee". [27] "Dico igitur, inquit, quod quando stella secundum EI lineam que est per B centrum epicycli cernitur semper etiam medius motus solis in eadem linea erit cumque stella fuerit in I \ hic ex commentariis folio primo / tunc medio motui solis coniungitur quoniam et ipse ad punctum I perspicicitur. Cum vero fuerit exec in C diametraliter sibi opponetur quoniam ad punctum M perspiciatur." Ecce quam plane ac clarissime Ptolemeus [?unknown?] enunciat meo quotiens stella secundum lineam EI \ tractum / ex centro zodiaci per centrum epicycli cernitur medium quoque solis motum sive locum in eadem fieri; que quidem linea non ex centro solaris eccentrici sed per centrum mundi sive zodiaci producitur equidistans utrique exeunti a centro eccentrici solaris per centrum ipsius soli. Sed de sole quidem iamdudum satis amentiam hominis deteximus de tribus autem altioribus planetis qui impresentiarum tractantur Ptolemeus ipse quid senserit audiatur ut nugator iste neque autorem suum quem intepretari voluit et traducere voluit intellexisset comprobetur neque expositiunculam suam propriam intellexisse comprobetur; Ptolemeo in capitulo nono de huius \ hic superadiunge rationes quas superius de Mercurio agens sumpsisti que scilicet ad Martem, Saturnum et Iovem spectant. Postremo autem ne rationibadduc[?] testimonia ipsius Ptolemei laudat plurimaque ipsemet …[?] et quidem sepenumero et quidem digne laudat extollitur[?] admiratur que quidem testimonia ipsemet traduxit ut f …[?] autoris expositor mendacio condemnetur et eundem a se non intellectum atque d…to[?] male traductum esse confiteatur / Folio 189v [Back to Top] view facsimile   presentis decimi voluminis de Marte agens \ latineque per ex[?] Trapezuntium ipsum loquens / "Totius igitur, inquit, BFA angulus earundem est 145 34′; qualium vero quatuor recti sunt 360 talium est 72 47 [28] [?]′; quare medius secundum longitudinem stelle metus hoc est B centrum epicycli distabat in tempore observationis proposito a maxima longitudine a gradibus quia 72 47′ et propterea 4 12′ Libre gradus obtinebat." Hec Ptolemeus qui longitudinem Martis longiorem superius in capitulo presenti ad h tempus observationis posuit 21 25′ Cancri; quorsum itaque hec vergant plane intelliges si prius super centro mundi E exemplo Ptolemei de circa figuram Ptolemei describatur zodiacus PQR; educaturque FB linea ad punctum Q ita \ expositoris quidem sententia / ut Q sit locus medius Martis secundum Ptolemeus itaque elicuit angulum AFB 72 47′ ut quatuor rectus sunt 360 locumque planete medium in 4 12′ Libre pronunciavit; quod certe Trapezuntius traductor interpres in negare non ausit; quare punctus Q \ secundum eum / terminabit 4 11 gradus 4 12′Libre; p autem ad P autem desinit gradus 21 25′ Cancri; quod illic longitudo longior esse perhibetur; arcus igitur zodiaci PQ est etc 47′ et ideo totidem quoque erit angulus PEQ in centro ficus existens zodiaci prout quatuor recti sunt 360; sed totidem etiam \ Ptolemeo disperente / erat angulus AFB, id est PFQ; extrinsecus ergo angulus equalis est intrinseco angulo trianguli FEQ angulo quod est impossibile. Omnia autem assumpta sunt Ptolemei et expositoris; sed Ptol autorem illustrem Ptolemeum nemo in hac re arguet mendacii; quare falsum et impossibile est secundum hanc dispositionem medium f[?] planete locum in Q esse puncto esse; hoc est Q punctum esse terminum finem graduum 4 12′ Libre. Ceterum hic quoque h quo quoque directe ostendi potest Ptolemeo fuisse morem accipiendi media loca per equidistantes lineas. Ducator enim linee FB equidistans ES semidiameter zodiaci; erit itaque per 29 primi Elementorum Euclidis [?unknown?] angulus PES equalis angulo AFB quem Ptolemeus ministerio linearum recti sunt 360; quare totidem quoque erit angulus PES atque idcirco arcus PS erit 72 47′ qualium circumferentia zodiaci est 360; P autem locus lon- Folio 190r [Back to Top] view facsimile   gitudinis longioris est in 21 [29] 25′ Cancri; quare punctus S terminat gradus 4 12′ Libre ubi scilicet Ptolemeus esse locum stelle medium; quem quidem profecto vie commonstrat linea ES ex centro mundi ad zodiacum educta equidistans linee centro equantis producte ad centrum epicycli sui reperiatur. [30]

  1. See Chapter 9 for the transcription of the preceding lines of this folio. (footnote) [Back to Text]
  2. cross reference mark to bottom margin (editorial comment) [Back to Text]
  3. gr (editorial comment) [Back to Text]
  4. gr (editorial comment) [Back to Text]
  5. gr (editorial comment) [Back to Text]
  6. The section that is not underlined between sol and distantia seems to be an omission--hand skipping an entire line (footnote) [Back to Text]
  7. gr (editorial comment) [Back to Text]
  8. gr (editorial comment) [Back to Text]
  9. gr (editorial comment) [Back to Text]
  10. Partially underlined and partially canceled, presumably a cancellation (footnote) [Back to Text]
  11. Neither canceled (footnote) [Back to Text]
  12. cancellation in right margin not transcribed (footnote) [Back to Text]
  13. Not cancelled (footnote) [Back to Text]
  14. Corrected from asseveret [Back to Text]
  15. or vice versa! (footnote) [Back to Text]
  16. Corrected from media planete motus [Back to Text]
  17. Corrected from tolerabilem [Back to Text]
  18. A line is drawn from here to the bottom mg, which contains an aside (footnote) [Back to Text]
  19. Corrected from medius [Back to Text]
  20. text continues at f. 189r (footnote) [Back to Text]
  21. inserted slip of paper, at some point attached to f. 189r (editorial comment) [Back to Text]
  22. Toomer 480 (footnote) [Back to Text]
  23. f. 188v blank, not scanned (editorial comment) [Back to Text]
  24. Corrected from locus [Back to Text]
  25. Corrected from commonstretur [Back to Text]
  26. Looks like an added "-us" abbreviation after the written-out "-us" (footnote) [Back to Text]
  27. The paragraph "Sit enim … IBCM linee" was originally written second and was meant to be inserted ahead of the remainder "Dico igitur… perspiciatur." A marginal note "hoc prius scribe" and two cross-hair symbols that give the indications of position provide the instructions. I have therefore omitted from the text itself the marginal note and the added words "Dico igitur etc" meant to indicate the junction with the middle of the quotation (footnote) [Back to Text]
  28. Corrected from 48 [Back to Text]
  29. gr (editorial comment) [Back to Text]
  30. Transcription continued in Chapter 11 (footnote) [Back to Text]

Notation Key

[Back to Top]
← Previous book | Next book →