← Previous book | Next book →

Book 7 - Diplomatic transcription

[Notation Key]

Folio 144r [Back to Top] view facsimile   [1] [2] Cum equidem primum ad hanc Theonis defensionem \ defendendum viros inhuman inique lacessitos / [3] animum appuli, id mihi negotii arbitrabar datum \ frivola / iri ut cum [4] falsa Ptolemei \ expositoris / interpretamenta, tamen maxime lineares demonstrationes ex geometria falso allegatas quam paucissimis adnotarem. Verum longe ampliorem mihi obvenisse provinciam in iis \ nunc demum / ex iis presertim locis intelligo ubi instituto suo expositor \ commentator / perperam dimisso ad externas etiam disceptationes erumpit: quasi ipso se indice id diffiniendum sit diffiniri imo [5] prius in dubium verti possit quod ante multa secula tanquam [6] exploratum penitus habitum est. Facit profecto ut \ in plerisque omnibus nego rebus suis / in plerisque omnium aliis ut dum priscas et ab prorsus abolitas o revocare fr conatur opiniones que apertius iuniores reprehendat et nascentem atque d rudiusculam astronomiam nobi certiorem ducit adulta iam et annorum plurimis firmata curriculis precipiti ruina seipsum obruit. Nam quid Quid enim rationi magis absonum, quid inconcinnius et inconstantius esse potest quam ab ipso autore quem exponere aggreditur homo ille audaculus in vestibulo etiam voluminis dissentire? Ptolemeus \ nempe quippe / stellis fixis quendam esse motum proprium quamvis tardissimum pl multis \ priscorum / testimoniis ac plurimis non modo alienis sed et suis asseverare pergit experimentis et motum eiusmodi non in polis mundi sed aliis quibusdam absolvi fieri certissimis ostendit iudiciis. Et deinceps magnitudinem talis motus non quidem unius cui cuiusvis stelle f concludere tentat et quidem satis satis ad metam accedit quantum s quoad eius fieri potuit ad metam accedit. Brevi enim ad modum temporis intervallo preteriti usus est, in quo tam late antea \ diu / latentis tamque tardi motus legem ediscere nemo non erit Folio 144v [Back to Top] view facsimile   divinu non erat possibile. \ Tu vero / at novus hic astronomie instaurator ac veterum explosarumque opinionum s resuscitator frustra autumat a nonnullis [7] "poni nonam spheram a multis ipsam enim octavam spheram esse quam sicut totum non vi nec raptu sed natura ceteras veluti partes ad occasum sequi." Facis ne intelligendo ut nihil intelligas? Qui dum suu aniles, \ bone vir / tuas recenses [8] [9] solas nugas Ptolemeum quem tantopere \ magnopere / [10] admiraris? Aristotelem peripateticosque omnes e quorum grege te adnumerare videris soles ac ducem ipsum deserere non erubescis. Nonne Ptolemeus in capite secundo volumine duodecim \ zodiaci / signa ad in nona sphera per quandam translationem intelligenda esse iubet \ cum proprie primorem situm in octava habeant /? Quantam Non animadvertis summam eius vigilantiam qua inpresentiarum in capite huius septimi docere stu ostendere studet stellas fixas eisdem perpetuo dista invicem distare intervallis ac in uno et eodem orbe sitas ad cuius motum et ipse ferantur ad ortum non in polis mundi sed aliis quibusdam? Quid, queso, hoc aliud est quam octavam a supremo celo secernere? Tu vero affirmas octavam spheram esse sicut totum ceterasque tanquam partes naturaliter eam sequi ad occasum. Nemine profecto adeo insanum crediderim ut spheram lunarem esse partem octave perperam enunciet, tot mediis planetarum tantisque existentibus planetarum spheris. At dicat quispiam totum celeste corpus ad occasum ferri secum tr ducens ceteras stellarum spheras naturaliter, quomodo igitur motus earum interea ad ortum naturali quavis lege serie potest evenire? Quippe cum nemo \ unquam / philosophus eidem corpori simplici duos presertim contrarios motus naturales concesserit. Nolim tamen ut a confiteri motum qua Qui vero motus stellarum ad occasum vi quadam aut raptu fieri quos rectos Equidem \ quamvis / motum stellarum ad occasum vi aut raptu quodam fieri minime dixerim quod enim eternitatem vio siquidem violentia eternitati repugnans nihil loc habet loci in celestibus. Eum tamen motum neque proprie naturalem affirmarim cum ad ortum ferri eas natura propria iubeat. Is itaque occasualis motus preter naturam, ut iuniores autumant, haberi potest quasi medius inter naturalem et violentum aut potius Folio 144v [Back to Top] view facsimile   divinu non erat possibile. \ Tu vero / at novus hic astronomie instaurator ac veterum explosarumque opinionum s resuscitator frustra autumat a nonnullis [11] "poni nonam spheram a multis ipsam enim octavam spheram esse quam sicut totum non vi nec raptu sed natura ceteras veluti partes ad occasum sequi." Facis ne intelligendo ut nihil intelligas? Qui dum suu aniles, \ bone vir / tuas recenses [12] [13] solas nugas Ptolemeum quem tantopere \ magnopere / [14] admiraris? Aristotelem peripateticosque omnes e quorum grege te adnumerare videris soles ac ducem ipsum deserere non erubescis. Nonne Ptolemeus in capite secundo volumine duodecim \ zodiaci / signa ad in nona sphera per quandam translationem intelligenda esse iubet \ cum proprie primorem situm in octava habeant /? Quantam Non animadvertis summam eius vigilantiam qua inpresentiarum in capite huius septimi docere stu ostendere studet stellas fixas eisdem perpetuo dista invicem distare intervallis ac in uno et eodem orbe sitas ad cuius motum et ipse ferantur ad ortum non in polis mundi sed aliis quibusdam? Quid, queso, hoc aliud est quam octavam a supremo celo secernere? Tu vero affirmas octavam spheram esse sicut totum ceterasque tanquam partes naturaliter eam sequi ad occasum. Nemine profecto adeo insanum crediderim ut spheram lunarem esse partem octave perperam enunciet, tot mediis planetarum tantisque existentibus planetarum spheris. At dicat quispiam totum celeste corpus ad occasum ferri secum tr ducens ceteras stellarum spheras naturaliter, quomodo igitur motus earum interea ad ortum naturali quavis lege serie potest evenire? Quippe cum nemo \ unquam / philosophus eidem corpori simplici duos presertim contrarios motus naturales concesserit. Nolim tamen ut a confiteri motum qua Qui vero motus stellarum ad occasum vi quadam aut raptu fieri quos rectos Equidem \ quamvis / motum stellarum ad occasum vi aut raptu quodam fieri minime dixerim quod enim eternitatem vio siquidem violentia eternitati repugnans nihil loc habet loci in celestibus. Eum tamen motum neque proprie naturalem affirmarim cum ad ortum ferri eas natura propria iubeat. Is itaque occasualis motus preter naturam, ut iuniores autumant, haberi potest quasi medius inter naturalem et violentum aut potius Folio 145r [Back to Top] view facsimile   naturalis simpliciter non quidem a natura propria sed communi inditus. Frivola igitur est unica ratiuncula tua quam \ haud satis / ne expresse quidem satis quidem expresse sed transitu quodam insinuas vi et raptu id fi motum talem fieri non posse, quod ne pu discipulus quidem nuper initiatus astronomicis initiatus rudimentis diceret. Pr Ceterum si motus ille si ad occasum naturalis est, cur non tam multifariam stelle a p ab universali motu deficiunt? Quando eodem nisu aut eadem ob naturali obedientia motui uni primo mobili primo obsequuntur. Et si motum amplectitius probas relicticium secutus Alpetragium arabem et Eudoxum cuius sua Eudoxus principia instituit et recentior quidam Alpetragius co eccentricorum usor atque epicyclorum \ vide Simplicium qui sequitur Eudoxum; vide Alpetragium / opinionem secutus Eudoxi vetustissimi aut Alpetragii recentioris que e quo pacto servabis celeritatem re quantitatem relictionis tam multiplicem? Nempe aiunt quo amplius distat sphera quevis a supremo celo, eo magis deficere a motu universali. Sphera igitur fixarum immunis erit ab hac relictione, quandoquidem immediate, ut illi putant, sub primo mobili statuitur. Aut si a centris fixarum sumi oportet distantiam, quomodo illud constare potest ut relictio solaris saturnina in triginta fere solaribus annis circulum integrum absolvat quando fixe ne unum quidem c relictione sua gradum emetiuntur manifestum autem dupla ferme sit ad relictionem martialem cum tamen remotio Solis a primo celo non sit dupla ad remotionem Martis, sed vix unam de 189 partibus ei superaddens. Item remotio Lune continet remotionem Solis semel et insuper decimamnonam eius partem prope, cumque relictio annua circulum inte absolvat integrum, cuius pars decimanona fere decemnonem gradus habet sequitur fieri oportet secundum hanc rationem ut relictio lunaris in anno uno circulum integrum et insuper decemnonem prope gradus complectatur; quod quam absonum sit nemo dubitat, cum in anno solari Luna zodiacum circulum tredecies et amplius p emetiatur. [15] Porro longum est hic ennarrare ostendere quam fragilis et incompl prorsus incompleta sit. Hec opinio cum neque regressiones planetarum satis idonee servet neque latitudines ullo modo exhibeat Folio 145v [Back to Top] view facsimile   Verum si quis rationes illas repudiare velit, quoniam suppositione eccentricorum atque epicyclorum innituntur, per eos enim predicte remotiones invente sunt, hoc saltem reclamare non poterit si preser memorata relictio distantiam a fine non supremo celo sequitur remotionem Solis a primo a supremo celo vix esse duodecimam partem intercapedinis duorum luminarium, quod certe \ utique / [16] naturali distributio inscitie penitus contrarium p intelligitur. Cum enim intercapedo luminarium tribus spheris Mercurii, Venerisque et [17] [18] Solis tribuatur, qui fieri potest ut duodecima huius intervalli particula rel s tres superiores planetas una cum immenso in amplissimo fixarum orbe recipiat? Ita autem fieri oportet si relictionis causa servatur. Nam cum in anno solari relictio lunaris circulum zodiacum tredecies atque eo amplius absolvat, Sol vero semel tantum, necesse est remotionem lunarem tredecies complecti remotionem solarem a primo celo; atque idcirco disiunctim ratiocinando intercapedo [19] luminarium duodecies continere continebit remotionem solarem.π \ [20] Ad hec si maiorem a supremo orbe remotionem maior tenuit consequitur relictio et enim manifestior sive maior ad ortum celeritas sol solem su venere inferiorem esse Solem esse oportet quippe quoniam[?] in anno suo epicyclum excurrit, Venere quinque dumtaxat octavas epicycli sui emetiente, nam que a quantum ad motum longitudinis pertinet, equaliter feruntur / Porro longum est narrare quam fragilis et penitus imperfecta sit hec opinio cum neque regressiones planetarum satis idonee servet, neque latitudines eorum tam multiplices ullo pacto possit custodire. Sed quid ego tantopere frivolas impugno suppositiones, cum ne unam minimam quidem enun \ importuni / decreti sui ratiunculam afferat egregius ille expositor; quasi vero credi debeant exemplo pythagoreoquecumque [21] perperam enunciat \ pro arbitrio quamvis / etiam temere \ a se / pronuntiata. Nondum, bone vir, adeptus es severitatem Pythagoream ut sola tua assertio tacitis rationibus auditori fidem pariat. Expromende potius sunt rationes quibus confessum quodque fulciatur et \ ut / [22] in formam doctrine excrescat. [23] Nescio si forte epicurea somnia narrare cepitis velis, ut communi quadam vertigine affirmes \ putes / totum celi orbem ad occasum ferri, stellis interea nihilo ac planetis nihilominus more animantium multifariam hac atque illac cursitantibus. Cur igitur ortus occubitusque siderum incendio atque extinctu fieri veluti ipse autumat non ac alia ridicula decreta sua ridenda magis quam refellenda non amplecteris? Sed forsi Sed Video tamen Quod si celestem regione in orbes singularios [24] omnium rectius philosophantium \ de monitu / disseparas octavemque sphere fixas continente supremum locum tribuis, hac imbecilli immixus ratiuncula octavam quidem spheram esse supremam eamque simpliciter ad occasum ferri etc [25] . [26] Forsitan huc imbecilli inniteris ratiuncula octavam quidem spheram simpl esse supremam et eam simpliciter ad occasum ferri, fixis stellis nihilominus ad ortum vergentibus si ad vernalem vel autumnalem ecliptice atque equinoctialis circuli sectionem relate f referantur. Fieri enim posse ut sectiones huiusmodi continue ad occasum quamvis tardissime mutentur et deinceps earum respectit stelle fixe ad ortum progredi videantur. Verum si videlicet sphere solari orbis unum, superimponatur qui super axe mundi ad occasum rotatus motum universalem Folio 146r [Back to Top] view facsimile   [27] Folio 146v [Back to Top] view facsimile   [28] [?unknown?] Folio 147r [Back to Top] view facsimile   tanto superet spatiolo quantum stelle fixe ad ortum progredi cernuntur, quique secum ducat reliquam sphere solaris compaginem ipse vero itaque palam accidere ut sectionis memorate In hac contemplatione diu q Hipparchus quoque diu hesitasse videtur qui, animadvertens stellas supremas situm suum immutare situm respectu talium sectionum dubitare, cogebatur an motus ille equinoctialibus atque tropicis punctis potius inesset inesset an pos potius stellis ipsis: pauci enim admodum ante eum et ii quidem non long multo superiores motum huiuscemodi senserunt. \ Vide primum capitulum tertii / Itaque de motu tropicorum Quamobrem multa de tropicorum motu scripsisse perhibetur, que ad rationemque quia anni \ quia / solaris anni non nihil attinebant \ conduxerent /. Verum longiori experimento ac diligentiori monitus inspectione motum illum non soli sphere solari sed supremis ipsis sic sideribus accidere didicit. Cum enim deprehendit fixas eas stellas non modo a sectionibus memoratis sed etiam ab equinoctiali ipso ad alterum mundi polorum multifariam secedere quemadmodum non numquam \ non nullas / vero ad eum accedere quemadmodum et Ptolemeus suis etiam adiunctis observationibus abunde docuit. Iam certum fuit stellas hasce in supremo orbe co non consistere quippe cuius circumductione non nisi equali atque invariabili ad equidistantiam violari nequit. Quamobrem non est possibile Itaque e Igitur etsi longitudinalem motum hac lege \ partim / servare possis. Latitudinem tamen haudquaquam tueberis. \ [29] Dic, queso, si stelle in orbe suo octavo scilicet ita vagantur, quid movebit longitudines longiores eccentricorum. Item cur tam inequali itinere feruntur, id est, imparibus parallelis / Quare non modo contemnendus sed et ludibrio turpi habendus es si posthabitis iuniorum correctionibus ad quas te in Ptolemeus ipse se te posteros sepiuscule innitat feculentam et[?] [30] hanc atque iampridem oblitteratam revocare tentas opiniunculam: quam ne primi quidem eius excogitores perpetuo sunt amplexi sustinere. Hoc [31] plus tuum inane decretum plusculis rationibus persecuti sumus non quod tanto opus esset apparatu ad nugas hasce futiles obterendas que verum quo abundius significaretur, nihil esse \ prorsus / in mathematicis no de novo affirmandum aut quomodolibet introducendum quod nisi opportuna ac sufficienti testimoniorum firmitudine roboretur. Hinc \ o iudices / ad reliqua alia \ hominis / deliramenta si benignas o iudices prebebitis aures descenderimus. Parve Nolim autem vos mirari si quod totiens uti an \ [32] Nescio si forte octavam spheraminsaniendo totum celum fe celi orbem ferri ad occidentem opineris, stellis autem nihilominus autem atque planetis instar anim animantium more multifariam hoc atque illac cursitantibus quasi pro libito cursitantibus / Folio 147v [Back to Top] view facsimile   septimum hoc Ptolemeum volumen a sincerius a mendaciis atque inviolatius quam ce fi cetera perstitisse. ho Id enim non gratia expositoris verum nuda ac luculenta dictionis claritate evenit; quod et homo iste diffiteri nequit fiteri non diffiteri non veritus quicquid super his duobus scripsit voluminibus in unum quasi acervum confersit. [33]

  1. Top margin "Tertius", not the third quire, perhaps the third major subdivision of the text? (editorial comment) [Back to Text]
  2. See Chapter 6 for the transcription of the preceding lines of this folio. (footnote) [Back to Text]
  3. defendendum... lacessitos: superscript, replaces "hanc Theonis defensionem" (footnote) [Back to Text]
  4. co: falsa expositoris Ptolemei (footnote) [Back to Text]
  5. Corrected from immo [Back to Text]
  6. so spelled out (footnote) [Back to Text]
  7. multis also added here (redundantly?) in margin (footnote) [Back to Text]
  8. Corrected from recensens [Back to Text]
  9. original unclear (footnote) [Back to Text]
  10. neither c.o. (footnote) [Back to Text]
  11. multis also added here (redundantly?) in margin (footnote) [Back to Text]
  12. Corrected from recensens [Back to Text]
  13. original unclear (footnote) [Back to Text]
  14. neither c.o. (footnote) [Back to Text]
  15. This deleted passage reappears on p.276/145v (footnote) [Back to Text]
  16. neither c.o. (footnote) [Back to Text]
  17. Corrected from que et [Back to Text]
  18. que and et in text (footnote) [Back to Text]
  19. Corrected from intercapedinem [Back to Text]
  20. Insertion from bottom mg, at "pi" sign (footnote) [Back to Text]
  21. Corrected from quemcumque [Back to Text]
  22. neither crossed out (footnote) [Back to Text]
  23. Here is a small circle, the "rifle scope symbol," which matches that appearing at the end of an addendum on a separate, smaller sheet, wrongly identified by the paginator as "ad p. 277," foliated as 146r (footnote) [Back to Text]
  24. ! (editorial comment) [Back to Text]
  25. end addendum (editorial comment) [Back to Text]
  26. final phrase of addendum replicates main text, resuming on f.145v (footnote) [Back to Text]
  27. added sheet, text integrated into f. 145v (editorial comment) [Back to Text]
  28. preliminary draft of a diagram, presumably a discarded sheet whose blank side was used for the addendum (editorial comment) [Back to Text]
  29. with finger pointing here (footnote) [Back to Text]
  30. unclear whether crossed out or not. (footnote) [Back to Text]
  31. Looks like Reg. started out with a feminine noun in mind, and then corrected to neuter, while failing to remove the "n-" abbreviation; tuum seems to have been corrected to tuam and inanem to inane (footnote) [Back to Text]
  32. The note that starts here appears to be an earlier version, later expanded on a small sheet, now f.146 (footnote) [Back to Text]
  33. See Chapter 8 for the transcription of the following lines of this folio. (footnote) [Back to Text]

Notation Key

[Back to Top]
← Previous book | Next book →